جعبه دنده یک قسمت اساسی در سیستم انتقال نیروی خودرو است که وظیفه ی انتقال گشتاور از موتور به چرخ‌ها را برعهده دارد. انواع مختلفی از جعبه دنده و مکانیزم‌های کاری آن وجود دارد:
1. جعبه دنده دستی (Manual Transmission):
- در این نوع، راننده با استفاده از دسته دنده موقعیت دنده را تعیین می‌کند.
- معمولاً شامل چند دنده جلو و یک یا دو دنده عقب می‌شود.
- جعبه دنده اتوماتیک (Automatic Transmission):
- در این نوع، سیستم خودرو به طور خودکار تغییر دنده را انجام می‌دهد بدون نیاز به دخالت دستی راننده.
- شامل تورک کنورتر برای انتقال نیروی موتور به جعبه دنده می‌شود.
- جعبه دنده نیمه اتوماتیک (Semi-Automatic Transmission):
- راننده می‌تواند با استفاده از دسته دنده یا دکمه‌های خاص تعیین کند که کیفیت تغییر دنده به صورت دستی یا اتوماتیک باشد.
- جعبه دنده متغیر (Continuously Variable Transmission - CVT):
- از یک بدنه متغیر برای انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها استفاده می‌کند بدون دنده‌های ثابت.
- این نوع بهبود کارایی سوخت‌مصرف و تسریع ناپایدار را فراهم می‌کند.
هر کدام از این انواع جعبه دنده و مکانیزم‌های کاری آنها ویژگی‌ها و مزایای خود را دارند و بر اساس نیازها و ترجیحات راننده انتخاب می‌شوند.
مکانیزم جعبه دنده و انواع آن
مکانیزم جعبه دنده بستگی به نوع جعبه دنده (دستی، اتوماتیک، نیمه اتوماتیک و CVT متفاوت است. در زیر، به مختصر به مکانیزم هر یک اشاره می‌شود:
- جعبه دنده دستی:
- شافت‌ها و دنده‌ها: جعبه دنده دستی دارای شافت‌ها و دنده‌های ثابت است. راننده با جابجایی دسته دنده موقعیت دنده را تغییر می‌دهد.
- کلاچ (Clutch): برای قطع و وصل کردن اتصال موتور به جعبه دنده به کمک دنده دستی.
- جعبه دنده اتوماتیک:
- تورک کنورتر: این مکانیزم جایگزین کلاچ است و نیروی گشتاور را انتقال می‌دهد.
- پمپ هیدرولیکی و ولوها: برای کنترل تغییر دنده و تعیین میزان گشتاور به کمک فشار هیدرولیکی.
- جعبه دنده نیمه اتوماتیک:
- دسته دنده یا دکمه‌های خاص: راننده تصمیم می‌گیرد که تغییر دنده به صورت دستی یا اتوماتیک انجام شود.
- تورک کنورتر یا کلاچ نیمه اتوماتیک: جهت انتقال گشتاور به جعبه دنده.
- جعبه دنده متغیر (CVT):
- بدنه متغیر: بدنه متغیر به جای دنده‌های ثابت، یک بدنه متغیر برای تغییر نسبت دنده استفاده می‌کند.
- پولی (Pulley) یا بدنه متغیر حلقوی: برای تغییر قطر حلقه‌ها و تنظیم نسبت دنده.
هرکدام از این انواع جعبه دنده دارای سیستم‌ها و مکانیزم‌های خاص به منظور انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها هستند. این تفاوت‌ها به عنوان یک جزء اساسی از سیستم انتقال نیروی خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جعبه دنده معمولی خودرو
جعبه دنده معمولی در واقع به جعبه دنده دستی اطلاق می‌شود، که توسط راننده با استفاده از دسته دنده کنترل می‌شود. ویژگی‌های این نوع جعبه دنده عبارتند از:
- دنده‌های ثابت: جعبه دنده دستی دارای دنده‌های ثابت است که به صورت مکانیکی قفل می‌شوند.
- شافت‌ها: شافت‌های مربوط به دنده‌ها جهت انتقال نیرو از موتور به چرخ‌ها وجود دارند.
- کلاچ: این جعبه دنده با کمک کلاچ کنترل می‌شود. کلاچ در اینجا به عنوان وسیله‌ای برای قطع و وصل نیروی موتور به جعبه دنده به کار می‌رود.
- دسته دنده: راننده با جابجایی دسته دنده به موقعیت‌های مختلف، می‌تواند نسبت دنده و سرعت خودرو را تنظیم کند.
- سیستم جلوبندی و عقبراندی (R): این جعبه دنده شامل دنده‌های جلوبندی و عقبراندی است، که به راننده این امکان را می‌دهد که جلو و عقب حرکت خودرو را کنترل کند.
جعبه دنده معمولی به راننده این امکان را می‌دهد که به صورت دستی نسبت دنده‌ها را تغییر داده و کنترل بیشتری بر سرعت و نیروی خودرو داشته باشد.
انواع جعبه دنده ی معمولی
جعبه دنده معمولی یا دستی از انواع مختلفی برخوردار است. مهمترین انواع آن عبارتند از:
- جعبه دنده دستی با دنده‌های عقب و جلو (Manual Transmission with RWD/FWD):
- دارای دنده‌های جلو و عقب می‌باشد.
- راننده با جابجایی دسته دنده موقعیت دنده را تغییر می‌دهد.
- جعبه دنده دستی با دنده‌های عقب و جلو و دنده عقب اضافی (Manual Transmission with RWD/FWD and Overdrive):
- مانند نوع قبلی اما با دنده عقب اضافی برای کاهش سرعت موتور در سرعت بالا.
- جعبه دنده دستی با دنده‌های عقب و جلو و دنده عقب و بخاری (Manual Transmission with RWD/FWD, Overdrive, and Granny Gear):
- اضافه شدن دنده بخاری (Granny Gear) برای افزایش گشتاور در سرعت پایین.
- جعبه دنده دستی با دنده‌های عقب و جلو و تنظیم زیاد سرعت (Manual Transmission with RWD/FWD and High Gear Ratio):
- دنده‌های با نسبت سرعت بالا برای افزایش بهره‌وری سوخت.
هر کدام از این انواع جعبه دنده دستی ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب نوع مناسب از وابسته به نیازها و شرایط استفاده از خودرو متغیر خواهد بود.
جعبه دنده متحرک به عقب
جعبه دنده خودروهای متحرک به عقب (Four-Wheel Drive - 4WD یا All-Wheel Drive - AWD) معمولاً دارای دنده عقب است که به آن بخاری یا دنده عقب (Granny Gear) می‌گویند. این دنده به منظور افزایش گشتاور و قدرت تسلیم به چرخ‌ها در شرایط سخت یا مسیرهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های جعبه دنده متحرک به عقب:
- بخاری (Granny Gear): این دنده با نسبت گیربکس کمتری تنظیم شده است، که به خودرو این امکان را می‌دهد تا در سرعت پایین و با گشتاور زیاد به حرکت بیافتد. این موضوع برای عبور از موانع سخت یا استفاده در شرایط خاص مفید است.
- انتقال گشتاور بالا: با استفاده از بخاری، خودرو قادر است در موقعیت‌هایی که نیاز به گشتاور بیشتری دارد، حرکت کند، مانند برخورد با مسیرهای ناهموار یا شیب‌های زیاد.
- کاربرد در شرایط سخت: این ویژگی معمولاً در خودروهای سواری آفرود، اس‌یوی‌ها (SUV) یا خودروهای مخصوص ماجراجویی (Off-Road Vehicles) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در جمع‌بندی، دنده عقب در جعبه دنده خودروهای متحرک به عقب به عنوان یک ابزار اضافی برای افزایش توان و قدرت در موقعیت‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جعبه دنده خودروهای محرک جلو
در خودروهای محرک جلو (Front-Wheel Drive - FWD)، جعبه دنده عمدتاً دارای دنده‌های جلو و عقب نیست؛ زیرا تمام نیرو به چرخ‌های جلو انتقال می‌یابد. این نوع خودروها بیشتر در خودروهای شهری و خانوادگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ویژگی‌های جعبه دنده خودروهای محرک جلو:
- دنده‌های جلو:
- بیشتر خودروهای محرک جلو دارای دنده‌های جلو هستند که نیروی موتور به چرخ‌های جلو انتقال می‌یابد.
- ساده‌ترین سیستم:
- این سیستم از نظر ساختار و سادگی به دلیل عدم نیاز به سیستم انتقال نیرو به چرخ‌های عقب ساده‌تر است.
- مصرف بهتر سوخت:
- معمولاً خودروهای محرک جلو مصرف سوخت بهتری دارند زیرا نیرو به تعداد کمتری از اجزای خودرو منتقل می‌شود.
- مناسب برای شهری و رانندگی روزمره:
- این نوع خودروها به دلیل کنترل و سادگی در رانندگی شهری و مسیرهای روزمره مورد توجه قرار می‌گیرند.
جعبه دنده خودروهای محرک جلو عمدتاً به سادگی و کاربرد در شرایط روزمره معروفند و برای کاربرانی که به دنبال خودروی مقرون به صرفه و کاربردی هستند، گزینه خوبی محسوب می‌شوند.
جهت اطلاع از روغن دنده های موجود در فروشگاه کارن کار می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید: