کلاچ یک قطعه مهم در سیستم انتقال نیروی خودرو است که وظیفه اتصال یا جدا کردن موتور از جعبه دنده را دارد. انواع اصلی کلاچ عبارتند از:
- کلاچ مکانیکی:
- از طریق زنجیره یا تسمه به موتور متصل می‌شود.
- کاربرد اصلی در موتورهای کوچک و دستگاه‌هایی با سرعت‌های متغیر.
- کلاچ هیدرولیک:
- از سیستم هیدرولیک برای انتقال نیرو استفاده می‌کند.
- به‌طور عمده در خودروهای سبک و سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کلاچ دوگانه:
- دو دیسک جداگانه دارد که به طور مستقل فشرده می‌شوند.
- افزایش کارایی انتقال نیرو و کاهش خستگی در شرایط سخت.
انواع کلاچ و کاربرد آن در خودرو
- تغییر دنده: کلاچ این امکان را فراهم می‌کند تا میان موتور و جعبه دنده جدا شده و انتخاب دنده‌های مختلف امکان‌پذیر شود.
- توقف موتور: با فشار دادن پدال کلاچ و جدا کردن اتصال موتور، این امکان فراهم می‌شود تا موتور در حالت خاموش قرار گیرد.
استفاده صحیح از کلاچ اهمیت زیادی در کارایی و عمر مفید انتقال نیروی خودرو دارد.
اجزا و ساختمان کلاچ های خودرو
کلاچ خودروها از چند قسمت اصلی تشکیل شده است که هرکدام وظایف خاصی را بر عهده دارند. اجزا و ساختمان کلی یک کلاچ عبارتند از:
- دیسک کلاچ (Clutch Disc):
- دیسک فلزی است که بین دیسک فشار و دیسک پلاک قرار دارد.
- دارای سطوح آجدار برای اتصال به دیسک‌های دیگر کلاچ می‌باشد.
- دیسک فشار (Pressure Plate):
- دیسکی فلزی با پروفیل‌های خاص که به وسیله فشار هیدرولیک یا مکانیکی به دیسک کلاچ فشرده می‌شود.
- وظیفه ایجاد فشار لازم بر روی دیسک کلاچ را دارد.
- بلبرینگ یا رولمان کلاچ (Release Bearing):
- بلبرینگی که در حین فشردن کلاچ، بین دیسک فشار و دیسک کلاچ قرار می‌گیرد.
- این بلبرینگ به روش‌های مختلفی در دیسک فشار حرکت می‌کند.
- سیستم فشاردهی (Pressure Plate Release System):
- در کلاچ‌های هیدرولیک، یک سیستم هیدرولیک برای ایجاد فشار لازم بر روی دیسک کلاچ استفاده می‌شود.
- پدال کلاچ (Clutch Pedal):
- در سیستم کلاچ مکانیکی، این پدال باعث اعمال فشار به دیسک فشار می‌شود.
این اجزا با همکاری و تنظیمات دقیق، اجازه می‌دهند که موتور و جعبه دنده از یکدیگر جدا شوند یا به هم متصل شوند به‌طوری که راه انتقال نیروی خودرو مدیریت شود.
اصول کار کلاچ
اصول کار کلاچ در یک خودرو به این شکل است:
- حالت غیرفعال (اتصال):
- زمانی که پدال کلاچ فشرده نشده و در وضعیت عادی است، دیسک کلاچ به وسیله دیسک فشار فشرده می‌شود.
- فشار ایجاد شده توسط دیسک فشار به دیسک کلاچ منتقل می‌شود و آن را به دیسک کلاچ متصل می‌کند.
- این وضعیت موتور و جعبه دنده به یکدیگر وصل هستند و نیروی موتور به گیربکس منتقل می‌شود.
- حالت فعال (جدا):
- زمانی که پدال کلاچ فشرده می‌شود، فشار اعمال شده به دیسک کلاچ کم می‌شود.
- دیسک کلاچ از دیسک فشار جدا می‌شود و ارتباط موتور با جعبه دنده قطع می‌شود.
- در این حالت، موتور آزاد است و امکان تغییر دنده یا توقف موتور وجود دارد.
- عملکرد بلبرینگ کلاچ:
- در حین جدا شدن کلاچ، بلبرینگ یا رولمان کلاچ به دیسک کلاچ نزدیک می‌شود.
- این بلبرینگ با انتقال نیرو و حرکت به دیسک کلاچ، ایجاد می‌کند که دیسک فشار از دیسک کلاچ فاصله گیرد.
به این ترتیب، با فشردن و رها کردن پدال کلاچ، کاربر می‌تواند موتور را به جعبه دنده و گیربکس متصل یا جدا کند و از این طریق تغییر دنده و کنترل حرکت خودرو را انجام دهد.
صفحه کلاچ
صفحه کلاچ (Clutch Disc) یکی از اجزا الزامی در سیستم کلاچ خودرو است و نقش مهمی در انتقال نیروی موتور به گیربکس دارد. در ادامه برخی اطلاعات درباره صفحه کلاچ آورده شده است:
- ساختار و مواد:
- صفحه کلاچ اغلب از جنس فلزی (معمولاً فولاد) تهیه می‌شود.
- سطوح آجدار یا زبر بر روی صفحه کلاچ وجود دارد که با دیگر اجزای کلاچ به‌طور محکم اتصال یابند.
- ساختار سطوح آجدار:
- سطوح آجدار معمولاً شکل‌های خاصی دارند که در هنگام تماس با دیگر دیسک‌های کلاچ، اصطکاک بهینه را فراهم می‌کنند.
- این طراحی به صورت حلقه‌ها یا نوارهای آجدار به وجود می‌آید.
- مواد اصلی:
- برخی از صفحات کلاچ از مواد کربن-کربن تهیه می‌شوند که دارای خصوصیات اصطکاکی عالی هستند.
- ممکن است لایه‌های مختلفی از مواد مختلف داشته باشد، مانند فلز، کربن، یا کامپوزیت‌های مختلف.
- اندازه و ابعاد:
- ابعاد صفحه کلاچ به اندازه مناسب برای خودرو و نیازهای انتقال نیرو تعیین می‌شود.
- قطر و تعداد سطوح آجدار بستگی به ابعاد گیربکس و موتور دارد.
- عمر مفید:
- عمر مفید صفحه کلاچ بستگی به شرایط استفاده و نحوه مراقبت از سیستم کلاچ دارد.
- سوارکاران باید در کاربری روزانه خود به نحوه صحیح کار با کلاچ توجه ویژه داشته باشند.
صفحه کلاچ به‌طور مستقیم در اتصال و جداسازی موتور از جعبه دنده دخالت دارد و از اهمیت بالایی در عملکرد و کارایی خودرو برخوردار است.
جهت مطالعه بیشتر در خصوص کلاچ خودرو می توانید مقاله های زیر را نیز مطالعه نمایید:
آشنایی با کلاچ هیدرولیکی و نحوه عملکرد آن در خودرو
سیستم فرمان کلاچ چیست و چه نقشی در خودرو ایفا می کند؟
دستورالعمل پیاده کردن، نصب، عیب یابی، رفع عیب انواع سیستم فرمان کلاچ و مجموعه کلاچ