-
گرانروی (Viscosity)
به مقاومتی که یک روغن نسبت به جاری شدن به علت اصطکاک داخلی مولکولها، ازخود نشان می دهد اطلاق می شود. گرانروی (ویسکوزیته) روغن با تغییر دمای روغن، تغییر می کند و هر چه روغن گرمتر شود، گرانروی آن کمتر می گردد. گرانروی روغن ها معمولا در دمای 40 و 100 درجه سانتی گراد اندازه گیری می شود.
-
شاخص گرانروی (Viscosity Index)
شاخص گرانروی، فاکتوری است که اثر تغییرات دما را بر گرانروی نشان می دهد. هر چه شاخص گرانروی روغن بزرگتر باشد، تغییرات گرانروی روغن در اثر تغییرات دما کمتر می شود و برعکس.
-
نقطه ریزش (Pour Point)
پایین ترین دمایی است که روغن در آن سیالیت دارد.
-
نقطعه اشتعال(Flash Point)
پایین ترین دمایی که در آن روغن به اندازه کافی به بخار تبدیل شده به طوری که با نزدیک شدن شعله آتش در یک لحظه مشتعل و سپس خاموش گردد. این خصوصیت فیزیکی معیاری برای اندازه گیری میزان آتش گیری و فراریت روغن است.
-
نقطه احتراق (Fire Point)
پایین ترین دمایی است که در آن روغن به اندازه ای بخار تولید کند که با نزدیک کردن شعله، مشتعل شده و این اشتعال مدتی ادامه یابد. معمولا نقطه احتراق حدود 15 درجه سانتیگراد بالاتر از نقطه اشتعال است. لذا معمولا اندازه گیری و ذکر نمی شود.
-
چگالی یا دانسیته (Density)
دانسیته برابر است با جرم یک سانتیمتر مکعب از روغن در دمای 15.6 درجه سانتی گراد که بر حسب kg/m3 یا kg/cm3 بیان می شود. کاربرد این مشخصه تعیین نوع روغن پایه (معدنی یا سنتزی بودن) و تبدیل وزن به حجم و برعکس است.
-
خاکستر سولفاته (Sulfated Ash)
خاکستر سولفاته مقدار خاکستر حاصل از سوزاندن نمونه روغن است که با اسید سولفوریک غلیظ وارد واکنش شده است. درصد خاکستری که پس از سوختن باقی می ماند بیانگر میزان افزودنی فلزی، آلاینده های جامد غیرقابل سوختن و یا وجود هر دو در روغن می باشد.
-
نقطه آنیلین (Aniline Point)
کمترین دمایی که در آن مخلوط روغن و آنیلین تشکیل یک فاز را می دهند "نقطه آنیلین" می کویند. نقطه آنیلین برای مشخص کردن تقریبی هیدروکربن های آروماتیک در روغن است. نقطه آنیلین کمتر نشان دهنده وجود ترکیبات آروماتیک بیشتر در روغن است.
-
کف (Foam)
پراکندگی پایدار توده ای از حباب های تشکیل شده از گازها (معمولا هوا) در یک روغن است که از اختلاط هوا و روغن در حین کار تشکیل می شود.
-
باقیمانده کربنی (Carbon Residue)
مقدار رسوب باقیمانده یک روغن پس از تبخیر و پیرولیز آن (از هم پاشیدگی یک ترکیب به وسیله گرما) تحت شرایط استاندارد را ((باقیمانده کربنی)) می نامند. ای پارامتر نشان دهنده کیفیت پالایش روغن و تجزیه حرارتی می باشد. اصولا هر چه کیفیت پالایش بهتر باشد. باقیمانده کربنی کمتر خواهد بود.
مواد افزودنی روغن
مهمترین مواد افزودنی که به منظور تامین یا تقویت ویژگی های لازم به روغن پایه افزوده می باشد. عبارتند از:
-
بالا برنده شاخص گرانروی (Viscosity Index Improver)
شاخص گرانروی (VI) بالا نشان دهنده مقاومت بیشتر روغن در برابر افزایش گرانروی در سرما و کاهش آن در گرما است. روغن ایده آل روغنی است که در درجه حرارت های متفاوت، مقدار گرانروی ثابتی داشته باشد، اما چنین روغن ایده آلی وجود ندارد. موارد افزودنی بالا برنده شاخص گرانروی به روغن این امکان را می دهد تا به حالت ایده آل نزدیک گردد. امروزه، تقریبا تمام بهبود دهنده ها و بالا برنده های شاخص، گرانروی، پلیمرهایی هستند که در دمای پایین به صورت مولکول های متراکم در روغن بوده و زمانی که دما بالا رود با پراکنده شدن در روغن، کاهش گرانروی روغن را جبران می کنند که غالبا در روغن های چند درجه ای (مالتی گرید) استفاده می شوند.
-
پاک کننده و معلق کننده ها (Dentergent & Dispersants)
پاک کننده ها ترکیباتی هستند که قابلیت جلوگیری از رسوب ذرات روی سطوح داغ (بخصوص موتور) را داشته باشند و مواد معلق کننده به ترکیباتی اطلاق می شود که آلودگی ها و دوده حاصل از احتراق را به صورت معلق در آورده و مانع از ته نشین شدن آن می شوند.
در طی فرآیند احتراق، مقدار زیادی ذرات دوده و مواد ناشی از احتراق ناقص پدید می آید این مواد تولید شده در روغن غیر محلول بوده و موجب تشکیل رسوب در پیستون ها می شوند و حتی ممکن است موجب چسبیده شدن رینگ و پیستون شوند. به این دلیل مواد افزودنی پاک کننده و معلق ساز به اکثر روغن ها افزوده می شوند. هر چه میزان این مواد افزودنی بیشتر باشد، روغن از قدرت پاک کنندگی بیشتری برخوردار است و در عمل، روغن سریعتر سیاه می گردد. بنابراین سیاه (تیره) شدن سریع روغن بر خلاف تصور عامه، دلیل نامرغوب بودن روغن نیست.
-
مواد ضداکسیداسیون (Anti-Oxidant)
برخی از ترکیبات موجود در روغن، بر اثر حرارت زیاد موتور و تماس دائم با هوا و مجاورت با اجزاء فلزی موتور، در معرض اکسیداسیون مداوم قرار گرفته و به پر اکسیدها تبدیل می شوند.
طی مطالعات گسترده مشخص شده است که اکسیداسیون روغن طی یک سری واکنش های پی در پی انجام می گیرد که باعث تشکیل اسید و ایجاد خوردگی می شود که می تواند گرانروی روغن را افزایش دهد. بدین جهت برای جلوگیری از این پدیده از مواد افزودنی ضد اکسیدان در تولید روغن استفاده می شود.
-
مواد ضد سایش (Anti-Wear)
در شرایط سخت کاری، اجزای ماشین و سطوح دچار ساییدگی می شوند. ترکیبات ضد سایش با ایجاد فیلم مقاوم بین قطعات متحرک و ثابت باعث کاهش سایش و تماس مستقیم فلز با فلز می گردند.
-
مواد ضدخوردگی و ضد زنگ (Anti-Corrosion & Anti-Rust)
مواد ضدخوردگی در صنعت به ترکیباتی اطلاق می شود که مانع از خوردگی قطعات غیر آهنی در محیط اسیدی می شوند و هر گاه این خوردگی در مورد اجزای آهنی مطرح شود، زنگ زدگی نامیده می شود. اغلب مواد افزودنی ضدخوردگی، ضد زنگ نیز هستند و برعکس مکانیسم عمل این مواد به این صورت است که فیلمی مقاوم روی قطعات تشکیل می دهند و سطوح را در برابر خوردگی و زنگ زدگی حفاظت می کنند.
-
مواد پایین آورنده نقطه ریزش (Pour Point Depressant)
این مواد به منظور پایین آوردن نقطه ریزش روغن، به آن افزوده می شوند. به کمک این مواد، ذرات پارافین در دمای پایین بصورت معلق در روغن نگه داشته می شوند تا از جامد شدن (بسته شدن روغن) جلوگیری به عمل آید. در این صورت راه اندازی و روشن کردن موتور در هوای بسیار سرد نیز امکان پذیر می گردد.
-
مواد ضد کف (Anti-Foam)
در هنگام کار دستگاه ها، به علت سرعت زیاد جریان روغن و ایجاد تلاطم و یا نشتی هوا به سیستم، هوای وارد شده در روغن، باعث تشکیل کف در آن می گردد برای جلوگیری از ایجاد این پدیده نامطلوب، از ادتیو و مواد افزودنی ضد کف در روغن ها استفاده می شود.
-
ترکیبات فشارپذیر (Extreme Pressure additives)
ترکیبات مقاوم کننده در برابر فشار یا مواد افزودنی (E.P) ترکیبات شیمیایی هستند که به منظور جلوگیری از تخریب ناشی از تماس فلزات با یکدیگر به روان کننده افزوده می شوند. مکانیسم عمل ترکیبات E.P به این ترتیب است که آنها تحت شرایط روانکاری مرزی با سطوح فلزی واکنش داده و فیلمی از نمک های فلزی تشکیل می دهند که این فیلم به صورت یک روان کننده جامد عمل می کند بدین صورت که با افزایش در فشار مکانیکی قطعات بر یکدیگر، درجه حرارت سیستم بالا رفته که منجر به فعال شدن افزودنی های EP در روغن می شوند.
ویژگی های عمومی روانکارها
- گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار کم جهت سهولت روانکاری قسمت های مختلف دستگاه
- پایداری در برابر اکسیداسیون و حرارت
- دارای خواص پاک کنندگی مناسب و عدم تشکیل و تجمع لجن تحت تاثیر حرارت در لابه لای قطعات
- دارای شاخص گرانروی بالا
- مقاومت در برابر کف کردن در حین عملیات
- ممانعت از ساییدگی و فرسودگی سطوح با تشکیل لایه نازک
- کنترل زنگ زدگی و خوردگی شیمیایی قطعات
- سازگاری با آب بندها و قطعات لاستیکی
